Hoge drempels naar de zorg bij problematisch alcoholgebruik

Zowat 10% van de volwassenen in België heeft een problematisch alcoholgebruik, maar slechts één op de twaalf zoekt of vindt hiervoor hulp, en vaak gebeurt dat pas na vele jaren. Op vraag van de FOD Volksgezondheid zocht het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) hiervoor een verklaring en formuleert het aanbevelingen om deze drempel naar hulp te verlagen.

10% van de Belgen heeft een problematisch alcoholgebruik

Het kwam de laatste tijd al vaak in de media: het alcoholgebruik in ons land ligt behoorlijk hoog. Vanaf wanneer is het drinken van alcohol overmatig? De Wereldgezondheidsorganisatie legt de grens op 14 standaardglazen per week voor vrouwen en op 21 standaardglazen voor mannen.

Problematisch alcoholgebruik (PA) wil niet noodzakelijk zeggen dat je al afhankelijk bent van alcohol. Wel loop je een hoger risico op o.a. gezondheidsproblemen, ongevallen,  en conflicten in de relatie en op het werk. De maatschappelijke, socio-economische en menselijke prijs van de problematiek is ongetwijfeld zeer aanzienlijk.

Slechts 1 op 12 zoekt of vindt hulp, gemiddeld na 18 jaar

Toch blijkt slechts 1 op de 12 mensen met PA professionele hulp in te roepen of te krijgen. Dit gemiddeld pas na 18 jaar! Sommigen proberen eerst hun probleem zelf op te lossen en slagen daar ook in. De anderen zoeken of vinden de weg naar hulp echter laat of helemaal niet, of krijgen niet de gepaste hulp aangeboden.

Nochtans hebben o.a. motiverende gespreksvoering, psychologische begeleiding, zelfhulpgroepen en bepaalde behandelingen met medicatie al ruimschoots hun nut bewezen. Het uiteindelijke doel is trouwens niet altijd om het drinken van alcohol volledig te doen stoppen. Vaak volstaat het dat de persoon minder alcohol drinkt.

Verklaringen op 3 niveaus

Waarom vragen, vinden en krijgen mensen met PA geen hulp? Er zijn verschillende verklaringen te vinden bij de maatschappij, de zorgverleners en de organisatie van de zorg, en de persoon zelf. Deze factoren zijn met elkaar verbonden en oefenen een wisselwerking op elkaar uit.

Dubbelzinnige houding tegenover alcoholgebruik

In onze maatschappij maakt alcoholgebruik deel uit van het dagelijkse leven. Hierdoor herkennen we overmatig alcoholgebruik pas laat of helemaal niet als problematisch. Eenmaal het echter hinderlijk wordt voor de persoon en/of de omgeving, worden we veel minder tolerant. We vinden dan vaak dat de betrokkene zelf schuld aan het probleem heeft en dat deze het dan ook maar zelf moet oplossen. Dit maakt dat de persoon zich schaamt en het probleem lang ontkent.

Aan de ene kant vergoelijken we alcoholgebruik, maar aan de andere kant stigmatiseren we zodra er een probleem is. Om die maatschappelijke houding te veranderen, moeten alle betrokken partijen (beleidsmakers, zorgorganisaties, zorgverleners en patiëntenverenigingen) samen een alcoholplan ontwikkelen. Dit plan kan o.a. informatiecampagnes voorzien en alcoholreclame en -verkoop strenger reglementeren.

Aangepaste zorg

Vele zorgverleners vinden het moeilijk om het probleem te herkennen, het met hun patiënt ter sprake te brengen, en om de gepaste hulp te geven. Daaraan moet er tijdens hun opleiding meer aandacht besteed worden. Om het gebruik te verlagen, zijn regelmatige bevragingen over alcoholgebruik effectief, eventueel gevolgd door een korte interventie. De huisarts is hiervoor de meest logische zorgverlener.

Ook een aangepaste zorgorganisatie moet de toegang tot hulp vergemakkelijken. Er is nood aan een ruimer aanbod van zorg, in de eerste lijn (huisartsen, psychologen, enz.) en in de algemene en psychiatrische ziekenhuizen. Een goede samenwerking en integratie tussen de verschillende niveaus zijn daarbij essentieel. Op die manier kunnen zorgverleners beter doorverwijzen naar gespecialiseerde hulp en worden de wachttijden korter.

Mensen met problematisch alcoholgebruik en hun omgeving

De mensen met PA zelf ontkennen vaak het probleem. Ze denken dat ze het zelf kunnen oplossen, schamen zich of hebben geen tijd/geld voor een behandeling. Vaak twijfelen ze ook aan de doeltreffendheid van een behandeling en zijn ze bang om hun sociale contacten te verliezen, wanneer ze minder of niet meer drinken.

De familie en de onmiddellijke omgeving kunnen een cruciale rol spelen bij de ondersteuning van de persoon met problematisch alcoholgebruik. Ze verdienen de nodige ondersteuning, o.a. in de vorm van informatie over de behandeling en de rol die ze daarbij kunnen spelen, over de mogelijkheid tot familietherapie, enz.

Nood aan meer bewustmaking en ondersteuning

Sensibiliseringscampagens kunnen mensen informeren over de risico's en de gevolgen van alcoholgebruik. Websites die informeren over alcoholmisbruik en mogelijke behandelingen kunnen bijdragen aan meer bewustmaking. Online screenings op websites zijn ook meer laagdrempelig dan screenings door een zorgverlener.

Rol van zelfhulpgroepen

Ook zelfhulpgroepen moeten beter bekend worden gemaakt. Niet alleen voor mensen met PA, maar ook voor familieleden kunnen zelfhulpgroepen ondersteuning bieden. In een zelfhulpgroep kunnen lotgenoten informatie geven over hoe zij het probleem aangepakt hebben en over de potentiële moeilijkheden bij een behandeling.

Bronnen: Zelfhulp.be en KCE)